Mahalle, sadece bir adres değildir; bakkalın selamı, kasabın "aynısı mı?" diye sorması, apartman girişindeki sohbetlerle örülü gündelik hayatın ritmidir. Kentsel dönüşüm, yıkım ve yeniden inşa sürecinde bu ritmi hızla değiştirirken, İzmir'in önündeki asıl mesele, yeni binalar inşa ederken bu dokuyu ve ruhu nasıl koruyacağımızdır.
Bu sınavı başarıyla geçmek için öncelikle "yerinde dönüşüm" ilkesini güçlendirmek gerekiyor. Mahalle sakinleri, şantiyeye dönen sokaklarını terk etmek zorunda kalmadan etap etap yenileme yapılmalı. Geçici konut ve kira desteği, dönüşüm bitince aynı sokağa geri dönmenin güvencesi olmalı. Zira insan yerinde kalırsa, mahalle kültürü de yerinde kalır. Aksi takdirde, komşuluk ilişkileri kopar, yeni binalar inşa edilse bile mahallenin ruhu kaybolur.
İkinci adım, sokak ölçeğini korumaktır. Çok yüksek, kapalı site duvarları sokağı böler, komşuluk bağını zayıflatır ve mahalle yaşamını izole hale getirir. Oysa zemin katta ticaretin yaşaması, cephe sürekliliği ve yaya öncelikli tasarımlar, mahalle ritmini canlı tutar. Parklar yalnızca dekor değil; küçük meydancıklar ve köşe dükkanlar, sabah kahvesinin içildiği, selamların verildiği, sosyalleşmenin düğüm noktasıdır.
Üçüncüsü, dönüşüm sadece tapu sahiplerine ait bir süreç değildir. Kiracının geri dönüş hakkı ve esnaf için uygun kira/taşınma desteği, mahallenin ekonomik ve sosyal hafızasını korur. Bakkal kapanırsa, sokak da susar. Bununla birlikte, mahalle atölyeleri ve düzenli toplantılarla hak sahiplerinin sürece dahil edilmesi şarttır. Hangi oyun alanı nereye, hangi pazar hangi sokakta kurulur; bunları en iyi mahalleli bilir.
Son olarak, kültürel ve ekolojik süreklilik ihmal edilmemelidir. Eski ağaçlar, çeşmeler, küçük ibadet mekanları gibi kentin hafızasını taşıyan öğeleri korumak, hatta görünür kılmak aidiyeti güçlendirir. Yağmur suyu hasadı, gölgeleme ve rüzgar koridorları gibi iklim duyarlı çözümler de sokağı daha yaşanabilir kılar. Özetle, iyi bir dönüşüm sadece binaları yenilemekten fazlası; hayatı yerinde tutma sanatıdır. İzmir'in gücü de tam burada.
