Türk mutfağının vazgeçilmez lezzetlerinden simit, her ne kadar Anadolu’nun dört bir yanında sevilse de, İzmir’de bu çıtır lezzetin adı “gevrek”tir. Simit kelimesinin kökeni, Arapça “samīd” yani ince un anlamına gelirken, gevrek ise Türkçenin öz bir kelimesidir ve çıtır çerez anlamında kullanılır.
İzmir’de gevreğin simitten farkı, sadece adında değil, aynı zamanda kültürel bir kimlikte yatar. Gevrek, İzmir’in sokaklarında, seyyar satıcıların “Çıtır gevrek!” nidalarıyla hayat bulur. Etimolojik olarak, “gevrek” kelimesi, Eski Türkçede “kıpırdamak, hareket etmek” anlamındaki “gev-” kökünden türemiştir. Bu, gevreğin ağızda bıraktığı o canlı, çıtır hissiyle de uyumludur. Simit ise daha çok Osmanlı saray mutfağından yayılan bir terim olarak bilinir. İzmir’de gevrek, sabah kahvaltılarının, çay molalarının ve hatta sahilde bir atıştırmalığın sembolüdür. Gevreğin susamla kaplı, altın sarısı görüntüsü, İzmir’in güneşli ruhunu yansıtır. Tarihi kaynaklara göre, simit Osmanlı’da 16. yüzyılda popülerleşirken, İzmir’de gevrek adıyla anılmaya başlaması daha yakın bir geçmişe dayanır.
Gevrek, İzmir’in Rum, Yahudi ve Türk topluluklarının ortak mutfak mirasının bir parçasıdır. Özellikle Alsancak ve Konak’ta, fırınlardan yayılan gevrek kokusu, kentin nostaljik dokusunu tamamlar. Gevreğin yapımı, simitten farklı olarak daha ince bir hamur ve özel bir pekmezleme tekniği gerektirir. Bu, ona özgü çıtırlığını ve hafif tatlı dokusunu kazandırır. İzmir’de gevrek, sadece bir yiyecek değil, aynı zamanda bir sosyal olaydır. Simit Türkiye’nin geneline hitap ederken, gevrek İzmir’in kimliğinin bir parçasıdır.
Gevreğin İzmir’deki popülerliği, kentteki çok kültürlü geçmişin bir yansıması olarak da görülebilir. Bugün bile, İzmir’de “simit” dendiğinde hafif bir kaş çatma, “gevrek” dendiğinde ise bir tebessümle karşılaşabilirsiniz. Gevrek, İzmir’in özgünlüğünü ve sıcaklığını simgeleyen bir lezzet olarak kalmaya devam ediyor. Bu yüzden, bir dahaki sefere İzmir’e yolunuz düşerse, bir gevrek alın ve kentin ruhunu bir lokmada hissedin.
Bence internet üzerinden İzmir'in eski gevrek fırınlarının adreslerini bulup o fırınları ziyaret edin. Çünkü orada bir geleneği göreceksiniz. İzmir'in yıllar öncesine dayanan bu gastronomi geleneğini sizlere bizzat o tarihi fırınların çalışanları anlatacaklardır. Belki de bambaşka hikayelerle...
