Dijital çağın hızla ilerlemesiyle birlikte sosyal medya ve ekran kullanımının insan beyni üzerindeki etkileri giderek daha görünür hale geliyor. MR ve bilgisayarlı tomografi sonuçlarına dayanan bilimsel bulgular, dijital uyaranlara aşırı maruz kalan bireylerde beyin yapısının ve işlevlerinin olumsuz yönde etkilendiğini gösteriyor. Uzmanlara göre bu değişimler yalnızca dikkat ve odaklanma sorunlarıyla sınırlı değil; duygusal kontrol mekanizmalarında bozulmaya ve davranışsal sorunlara kadar geniş bir tablo ortaya koyuyor.
Dijital uyaran beyin hacmini daraltıyor
Dijital Yaşam Enstitüsü Başkanı ve Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuncay Dilci, dijital bağımlılığın beyin üzerindeki etkilerine dikkat çekerek şunları söyledi:
“Beynimiz dijital uyaranlara maruz kaldıkça gerçek hayatla kurduğu doğal uyum zayıflıyor. Bu durum işlem hacminde daralma ve zihinsel tembelliğe yol açıyor. Ortaya çıkan tablo ise beynin çürümesine benzer işlevsiz bir noktaya dönüşmesidir.”
MR, bilgisayarlı tomografi ve EFMR ölçümlerinde dijital uyaranlara maruziyetin beyinde davranışsal değişimlere yol açtığını belirten Prof. Dilci, “Bu tür bir tembelleşme, beynin dış dünyayla uyumlu şekilde çalışma becerisini zayıflatıyor. Düşünce üretimi ve karar verme mekanizmaları giderek yavaşlıyor” dedi.
Dopamin dengesindeki bozulma stres ve kaygıyı artırıyor
Dijital ortamlardaki beğeni, onaylanma ve hızlı ödül mekanizmalarının dopamin sisteminde bozulmaya yol açtığını belirten Prof. Dilci, bu durumun stres, kaygı ve bağımlılık davranışlarını tetiklediğini ifade etti.
“Beynin sürekli 'beğeni butonu' peşinde koşması, zamanlama ve karar verme mekanizmalarında sapmalara neden oluyor. Ödül sistemi bozuldukça kişi daha kolay öfkelenen, daha çabuk kaygılanan ve dış uyaranlara bağımlı hale gelen bir yapıya bürünüyor” dedi.
Gri madde azalıyor, öfke kontrolü zayıflıyor
Prof. Dilci’ye göre dijital bağımlılığın en kritik etkilerinden biri de beynin gri madde hacmindeki azalma.
“Gri madde miktarının azalması, duygusal kontrolün merkezlerinden biri olan amigdalanın işlevlerini zayıflatıyor. Bu durum anlık öfke patlamalarına, agresif tutumlara ve dürtüsellik artışına neden olabiliyor” diyerek riskin boyutunu açıkladı.
Prefrontal korteksteki bozulmanın ise karar verme, planlama, erteleme ve sosyal davranış becerilerini olumsuz etkilediğini, dikkat dağınıklığı ve dürtü kontrolünün belirgin şekilde zayıfladığını söyledi.
Bağımlılık günlük hayatta somut şekilde hissediliyor
Dijital bağımlılığın yalnızca zihinsel değil, davranışsal ve fiziksel etkiler yarattığını vurgulayan Prof. Dilci, trafikte, sosyal ilişkilerde ve iletişimde bu etkinin açıkça gözlemlendiğini ifade etti.
“İnsanlar artık sürdürülebilir iletişim kurmakta zorlanıyor. Sürekli uyaran arama ihtiyacı, odaklanma problemleri ve sabırsızlık davranışlarını artırıyor. Empati becerisinin zayıflaması ise duygusal duyarsızlaşmayı tetikliyor. Dijital bağımlılık DSM-5’te yer alan diğer bağımlılık türleri gibi nöropsikolojik bir rahatsızlıktır” diye konuştu.
