Konak Pier olarak bilinen yapı, 1890 yılında ünlü Fransız mimar ve inşaat mühendisi Gustave Eiffel tarafından "Gümrük Binası" olarak kullanılmak üzere tasarlanmıştır ve inşa edilmiştir. 1867 yılından 1950 yılları sonuna kadar "Gümrük Binası" olarak kullanılmıştır. Yapı, taş işçiliği ile inşa edilmiş ve üzeri kaba sıva ile kaplanmıştır. Çatı tasarımı için ahşap makaslar eklenmiştir. "Gümrük Binası" olarak kullanılsa da işlevi birkaç kez değişmiştir. 1960-1987 yılları arasında balıkhane olarak hizmet vermiştir. 1990'lı yılların ilk yarısında Eshot tarafından ofis olarak kullanılmıştır. 1996-2002 yılları arasında yapılan restorasyon düzenlemeleriyle Konak Pier bugünkü görüntüsüne ve alışveriş merkezi olan işlevine kavuşmuştur. Yıllar içerisinde popülerliği gittikçe azalarak varlığını sürdürmeye çalışıyor.
İhaleyi İzmir Ticaret Odası kazanmıştı
Mendirek içerisinde bulunan askeri bölge ile ilgili yaşanan sorunlar bir dönem medyada sıkça yer almıştı. İlerleyen zaman içerisinde Konak Pier’i restore eden ve işleten şirketin orijinal projesinde yer alan mendireğin dış duvarının restorasyonu, rekreasyon alanı olarak kullanımı ve mendirek içine yapılması planlanan yat limanı gerçekleştirilememişti. 2012 yılının Ocak ayında ise mendireğin üst kullanım hakkı icradan satışa çıkarılmıştı. Satış sonucunda ihaleyi İzmir Ticaret Odası kazanmıştı. İzmir Ticaret Odası, 2005 yılında hazırlattığı projeyi revize ederek uygulamaya koymaya hazırlanırken, işletmeyi üstlenen firmanın mahkemeye başvurmasıyla proje askıya alınmıştı. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım, 2011 yılında, Pasaport Mendireği’nin içinde yat limanı yapmayı planladıklarını ve bu bağlamda yakında ihaleye çıkacaklarını söylemişti. Ayrıca İzmir Körfezi’ne yapmayı planladıkları marinalara mevcut mendirek içinden başlanacağını da belirtmişti. Bakan Yıldırım; İzmir’de Şifne, Karaburun ve Yeni Foça’da “Yap, İşlet, Devret” modeliyle 3 marina daha yapacaklarını basınla paylaşmıştı. Söz konusu alanın askeriye tarafından artık kullanılmadığını ve böylesine güzel bir alanı, sadece tekne bağlama amaçlı kullanılmayacağını da anlatmıştı. İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Deniz Ticaret Odası’nın bu alanla ilgili düşünceleri olduğunu, bunları da dikkate alarak böylesine değerli bir yerin, marina yapmaya uygun bir alanın İzmir’e ayrı bir zenginlik katacağı düşüncesinde olduğunu da söylemişti.
Sultan Abdülaziz tarafından yaptırılan mendirek
2011 yılının Aralık ayında İzmir 13. İcra Müdürlüğü, 1876 yılında Sultan Abdülaziz tarafından yaptırılan ve Pasaport İskelesi'nden Konak Pier Alışveriş Merkezi'nin karşısına kadar uzanan 1 kilometre uzunluğundaki tarihi dalgakıranın üst kullanım hakkını satışa çıkardı. Biraz da dalgakıranın tarihinden söz etmek gerekiyor. Sultan Abdülaziz tarafından 1876 yılında Fransız şirketi Gifre'ye yaptırılan dalgakıran, kapitülasyonlar kapsamında uzun süre işletildi. Dalgakıran İzmir'in kurtuluşundan sonra Atatürk'ün kayınpederi Uşakizade Muammer Bey'e verildi. Daha sonra Türkiye Limanlar ve Şehir Hatları Genel Müdürlüğü'ne devredilen dalgakıran, 1952'de Denizcilik Bankası'na, 1986'da ise Türkiye Denizcilik İşletmeleri'ne geçti. 1983-1984 yılları arasında onarılan dalgakıran birinci derecede SİT alanı. Dalgakıranın bordür taşları Efes Antik Kenti'nden getirilirken, üzerinde Latince, İyonca yazılar vardır.
Türkiye'nin tek tapulu dalgakıranı olan 135 yıllık dalgakıranın tahmini muhammen bedeli 2 milyon 110 bin 845 lira olarak belirlendi. İcradan satış yapılmasının nedeninin, dalgakıranın sahibi olan Türkiye Denizcilik İşletmeleri'nin Maliye Bakanlığı'na yıllardır tapulu mülkünün emlak vergisini ödememesi olduğu ortaya çıktı.
İhale, İzmir Ticaret Odası'nın
2012 yılının Ekim ayında İTO ile Ege CMC'nin patronu olan emlak kralı Kasım Pırlant arasında geçen açık artırmayı 2 milyon 695 bin lira veren İTO kazanmıştı. İTO Başkanı Ekrem Demirtaş; projede marina, yat ve tekne fuar alanı, gösteri havuzları, yerli-yabancı konukların ağırlanacağı Türk kahvehanesi, gösteri havuzu, cafe ve restoranlar, akvaryum olacağını açıklamıştı. Ancak İzmer ihale sonrası satışın durdurulması için dava açmıştı fakat 10 ay süren hukuk sürecinde gülen taraf yine İTO olmuştu. 2014 yılında ise İTO, 2.5 yıl önce kullanım hakkını aldığı Pasaport'taki tarihi Dalgakıran'a deniz suyu fıskiye sistemi kurmak için ihaleye çıktı. Ekrem Demirtaş, o günlerde şu ifadeleri kullanmıştı; “İTO’nun Pasaport Dalgakıran’daki projesiyle ilgili olarak da Özelleştirme İdaresi’yle birlikte planlama yapıyoruz. 500 yat kapasiteli marinanın binaların önüne değil, bölgedeki boş alana yapılacak. Dalgakıranın olduğu alana plaj ve havuz yapacağız. Bir de yat kulüp olacak. Yürüme yolu ve deniz altından akvaryum bulunacak. Akdeniz sahil kentleri içinde akvaryumu olmayan tek yer herhalde İzmir. Bugün Ankara’da bile akvaryum var. Bu açığı kapatacağız.”
Projeye veto geldi
Aynı yıl içerisinde, İzmir Ticaret Odası’nın Özelleştirme İdaresi ile birlikte projesine son halini verdiği Pasaport Yat Limanı ve Dalgakıran Projesi yeniden kurul engeline takıldı. Konak Pier ile Pasaport İskelesi arasında yer alan toplam 259 bin 119 metrekarelik alanda hayata geçirilmesi beklenen 556 yat kapasitesine sahip projeye, İzmir 1 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’ndan veto geldi. Yap-işlet-devret modeliyle 21 yıllığına ihaleye çıkılması planlanan yat limanı projesine, tarihi SİT statüsündeki alanda dokuya aykırı olduğu gerekçesi ile ret veren kurul, ayrıca Pasaport Yat Limanı projesini de Çevre Düzeni Planı ile 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı İmar Planlarını uygun olmadığı gerekçesi ile geri çevirdi. Tüm bu gelişmelerin ardından İzmir’in tarihini yansıtan sayılı alanlar arasında yer alan bölgeye yapılması planlanan yat limanı için resmi kurumlardan görüş isteyen Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na, Konak Belediyesi ve Şehir Plancıları Odası’ndan da itirazlar gelmişti. Kıyı şeridine yapılacak butik otellere paralel ilerleyecek olan ve içerisinde yat limanının yanı sıra, yarı olimpik havuz, butik otel, tüp geçit, su sporları merkezi, dev akvaryum, butik alışveriş ünitesi, fuar teşhir bölümleri, yüzer iskeleler, kafe ve alkollü içki mekanları, idari binalar içeren projeye çeşitli gerekçeler ile olumsuz görüş bildirmişti. Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi; Pasaport Yat Limanı olarak planlanan alanın, İzmir'in Üçkuyular'dan Bostanlıya kadar olan yaklaşık 50 kilometrelik güzergah boyunca doldurulmayan tek alan olduğunu açıklamıştı.
Şehir Plancıları Odası;
“19. yüzyılı tarifleyen ve referans veren tek kıyı çizgisinin burada korunuyor olmasının kent belleği içinde önemli bir nokta olduğunu belirterek, orijinal kıyı çizgine ve geçmişten bugüne kalan yol ve yolun kıyı ile ilişkisine dair bilgiyi değiştiren faaliyetlerin önlenmesi, birçok kez İzmir 1 Nolu Kurul Kararlarında da gündeme gelmiştir. İzmir, Konak, Pasaport Yat Limanına ilişkin Çevre Düzeni Planı ile 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı İmar Planları Kasım 2012 ayında Koruma Kurulunda değerlendirildi. Pasaport Yat Limanı yapılmasının uygun olmadığına karar verildi. Böylelikle Pasaport Tarihi Sit Alanı, Konak Pier, İskele, Mendirek ve Cumhuriyet Meydanı gerek geçmişimizdeki, gerekse günümüzdeki yeri itibariyle, kent belleği için taşıdığı önem ve Kordon ve Cumhuriyet Meydanının ulusal tarihimiz açısından da taşıdığı önem nedenleriyle, mendirek ve deniz alanında kentsel ve tarihsel önemi zedeleyen herhangi bir yapılaşmaya ve müdahaleye izin verilmedi” açıklamasını yapmıştı.”
Son yıllarda ise Konak Pier'le ilgili kira konuları gündemden düşmüyor. İzmir’deki "Konak Pier" binasındaki dükkanlardan yıllardır kira alınamadığı konusu uzun süredir konuşuluyor. Alışveriş merkezi, sinema salonu ve restoran-cafe olarak kullanılan dükkanların işletmecilerinin mülk sahibi Türkiye Denizcilik İşletmelerine 30 milyon 282 bin lira borcu olduğu belirtiliyor.
