Ermenilerin Dağlık Karabağ'ın Hocalı kasabasında 613 kişiyi öldürdüğü katliamın üzerinden 33 yıl geçti. 33 yıl önce, 25-26 Şubat gecesi, Ermenistan tarafından masum Azerbaycanlılara karşı, 20. yüzyılın en dehşet verici insanlık suçlarından biri olan Hocalı Soykırımı gerçekleştirildi. Bir gece içinde 63 çocuk, 106 kadın ve 70 yaşlının da dahil olduğu 613 kişinin katledildiği Hocalı Soykırımı'nın 33. yıl dönümünde, bu dehşet verici suçun kurbanlarının aziz hatırasını derin bir hüzünle anıyoruz.
Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte Azerbaycan'a karşı toprak iddiasında bulunmaya başlayan ve saldırıya geçen Ermeniler, 1991'in son günlerinde ablukaya aldıkları, bölgenin tek havaalanına sahip ve stratejik önem taşıyan Hocalı'yı işgal için harekete geçtiler.
Masum insanları hedef aldılar
25 Şubat 1992 tarihinde aylar süren saldırılarını arttıran Ermeniler, o gece Sovyet Rus ordusunun o zaman Hankendi'de bulunan 366. motorize alayının da yardımıyla Hocalı'ya üç koldan saldırdı. Sadece işgalle yetinmeyen Ermeniler, sivilleri toplu şekilde öldürerek, esirlere acımasızsa işkence yaparak 20. yüzyılın en kanlı katliamlarından birini gerçekleştirdiler. Daha önce 7 bin kişinin yaşadığı Hocalı'da savunmasız durumdaki 106'sı kadın, 70'i yaşlı ve 63'ü çocuk 613 Azerbaycan vatandaşı hayatını kaybetti. Katliamdan 487 kişi ağır yaralı kurtuldu, Ermeni güçleri 1275 kişiyi esir aldı, bunların 150'sinden hiçbir zaman haber alınamadı.
Acımaz işkenceler ve işlenen insanlık suçları
Katliamda 8 aile tamamen yok edildi, 25 çocuk her iki ebeveynini, 130 çocuk ise ebeveynlerinden birini kaybetti. Katledilenlerin adli tıp muayeneleri ve şahit ifadeleri, Hocalı sakinlerinin kafa derilerinin soyulması, kurak, burun, cinsel organlarının kesilmesi, gözlerinin çıkartılması gibi kadın, yaşlı ve çocuk ayrımı yapılmaksızın akıl almaz işkencelere maruz kaldığını açıkça kanıtlıyor. Katliamın kurbanları arasında boynu vurularak, yakılarak katledilenlerin yanı sıra karnı süngülenen hamile kadınlar da var. O dönemde çekilen görüntüler ve fotoğraflar, katliamın büyüklüğünü ortaya koyuyor.
Soykırım olarak kabul edildi
Hocalı'da yaşananlar, 1949 Cenevre Sözleşmelerinin, Birleşmiş Milletlerin (BM) Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi, Sivil ve Siyasi Haklar Sözleşmesi, İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Onur Kırıcı Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme, Çocuk Hakları Sözleşmesi gibi çok sayıda sözleşmenin ciddi ihlali anlamına geliyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin 22 Nisan 2010 tarihli kararında, Hocalı'da yaşananlar, savaş suçları veya insanlık aleyhine suçlarla eş değer eylemler olarak görüldü. Bugüne kadar 18 ülkenin parlamentosu ve ABD'nin 24 eyaletinin meclisi, Hocalı'da yaşananları kınayan ve soykırım olarak gören kararları kabul etti.
Adaletin yerini bulmasını istiyorlar
Azerbaycan ordusunun 19 Eylül 2023 tarihinde düzenlediği operasyonla Hocalı toprakları gerçek sahiplerinin kontrolüne geçti. İnsanlık tarihine kara bir leke olarak geçen Hocalı Katliamı hiçbir zaman unutulmayacak ve yüreklerdeki acısı geçmeyecek olsa da işgal altındaki toprakların kurtarılması Azerbaycanlıların kalbine su serpti. Hocalı'da altyapı, imar ve ihya çalışmalarını sürdüren Azerbaycan hükümeti, şu ana kadar 766 kişinin (164 aile) ata yurduna dönmesini sağladı. Bu arada, üzerinden 33 yıl geçmesine rağmen katliamın acısını hala kalplerinde hisseden Azerbaycanlılar, ordularının 2020'de 44 gün süren 2. Karabağ Savaşı'nda kazandığı zafer dolayısıyla daha önce "mağlup" olarak andıkları şehitlerini 5 yıldır "galip" olarak anıyor. Azerbaycanlılar, Hocalı Katliamı'nın faillerinin yargı önüne çıkarılması ve adaletin yerini bulmasını istiyor. Faillerden bazıları Azerbaycan ordusunun Eylül 2023'te düzenlediği terör operasyonunda gözaltına alındı. Bu kişilerle ilgili yargı süreci devam ediyor.
