Sonbahar ve kış aylarının gelmesiyle birlikte artan uyku ihtiyacı, sürekli çökkün ruh hali ve karbonhidrat isteği, uzmanlara göre basit bir yorgunluk değil, tıbbi adıyla "Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu" olarak tanımlanan bir tablodur. Mamak Devlet Hastanesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzm. Dr. Selim Fidan, bu durumun toplumda sanılandan daha yaygın olduğunu vurguluyor.
Uzm. Dr. Fidan, kış depresyonunun ayırt edici özelliğini, artmış uyku, sürekli çökkün ruh hali, karbonhidrat ağırlıklı iştah artışı ve kilo alımıyla seyretmesi ve ilkbahar-yaz aylarında belirgin bir iyileşme görülmesi olarak açıkladı.
Kış yorgunluğu
Kış depresyonunun belirtileri haftalarca devam ederek kişinin günlük yaşam kalitesini ciddi ölçüde etkilerken, normal kış yorgunluğunun birkaç gün içinde geçtiğinin altı çiziliyor.
Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu'nun (Kış Depresyonu) Belirtileri:
-
Sürekli çökkün ruh hali ve keyifsizlik.
-
Enerji kaybı ve halsizlik.
-
Artmış uyku ihtiyacı (aşırı uyuma).
-
Karbonhidrat ağırlıklı beslenme ve iştah artışı.
-
Kilo alımı, sosyal çekilme ve motivasyon kaybı.
-
Konsantrasyon güçlüğü ve yavaş düşünme.
Gün ışığı azalınca beyinde neler değşiyor?
Psikiyatri Uzmanı Fidan, mevsimsel değişimlerle birlikte beyin kimyasının da değiştiğini belirtiyor. Bu değişimlerin ana kaynağı ise gün ışığına maruz kalma süresinin kısalmasıdır:
"Kış aylarında ışığa maruz kalma süresi kısaldığı için melatonin hormonu normalden daha uzun süre salgılanır. Bu durum uyku artışına ve enerji düşüklüğüne neden olur. Aynı zamanda gün ışığı azaldığında serotonin üretimi de düşer. Serotonin azalması sonucunda çökkün ruh hali, keyifsizlik ve isteksizlik ortaya çıkar. Tüm bunlar biyolojik saatin, yani sirkadiyen ritmin bozulmasına yol açar."
Kimler daha fazla risk altında?
Kış depresyonu belirli gruplarda daha sık görülmektedir. Fidan'ın değerlendirmesine göre bu durum:
-
Kadınlarda daha sık görülür ve genellikle 20–40 yaş arasında başlar.
-
Gün ışığı süresinin kışın çok kısaldığı Norveç ve Kanada gibi Kuzey bölgelerinde daha yaygındır.
-
Türkiye’de ise Doğu ve Kuzey bölgelerinde daha belirgindir.
-
Depresyon geçmişi olanlar, gece vardiyasında çalışanlar ve uzun saatler kapalı alanlarda bulunan kişilerde risk artmaktadır.
Tedavide ışık terapisi öne çıkıyor
Uzm. Dr. Fidan, mevsimsel depresyonun tedavisinde en etkili ve özgün yaklaşımın ışık tedavisi (Fototerapi) olduğunu belirtiyor. Fototerapi, beynin biyolojik saatini düzenleyerek iyileşmeyi sağlıyor. Ayrıca bilişsel davranışçı terapi ve gerektiğinde ilaç tedavisi de uygulanabilmektedir.
Günlük Yaşam İçin Korunma Yolları:
-
Gün içinde mümkün olduğunca dışarı çıkarak güneş ışığından yararlanmak.
-
Düzenli egzersiz ve fiziksel aktivite yapmak.
-
Uyku düzenine dikkat etmek.
-
Karbonhidrat ağırlıklı beslenmeden kaçınarak Omega-3 ve B vitamini açısından zengin beslenmek.
-
Sosyal bağları güçlendirmek ve sevdiklerimizle vakit geçirmek.
Fidan, risk grubundaki kişilerin belirtileri asla hafife almaması ve gerektiğinde bir uzmana başvurması gerektiğini özellikle vurguladı.
