Hiçbir belgesel izlemesek, hatta televizyonu açmasak bile doğaya baktığımızda bizi hayrete düşüren birçok şeyle karşılaşabiliriz. İşte yaşamın büyüsü tam da budur. Örneğin, geçmişte Türkiye’de insanlar gökyüzüne bakıp zarif bir kuş görmüş ve ona “allı turna” adını vermişler. Oysa bu kuş, bugün belgesellerde hayranlıkla izlediğimiz flamingodan başkası değildir.
Flamingolar dar bir ekosistem içinde varlıklarını sürdürmelerine rağmen ülkemizde de yaşamaktadır. Vücutlarına oranla ince ve uzun bacakları, kıvrımlı boyunları, eğimli gagaları ve en önemlisi göz kamaştıran pembe, beyaz ve kırmızı tonlarıyla tüyleri sayesinde adeta bir doğa harikası gibi görünürler. Eğer flamingolar hakkında yalnızca bu detayları biliyorsanız, sıra dışı özelliklerini öğrendiğinizde oldukça şaşırabilirsiniz.
Flamingolar hakkında ilginç bilgiler
Dünyada bilinen altı flamingo türünden sadece biri Türkiye’de yaşamaktadır. Flamingoların tüy rengini, havuca turuncu ve domatese kırmızı rengini veren madde belirler. Beslenme biçimleri, okyanuslardaki dev balinalarla aynıdır.
Dışarıdan diz gibi görünen eklemleri aslında ayak bileğidir. Sanılanın aksine flamingolar çok iyi uçucudur. Tek ayak üzerinde uyumalarının oldukça mantıklı bir sebebi vardır. Yavru flamingoları hem dişi hem de erkek birey besleyebilir. Yuva yapımında dişi flamingoların tek başına sorumluluk almadığı bilinmektedir.
Halk arasında "allı turna"
Flamingolar, Phoenicopteridae familyasına ait olup dünyada toplam altı farklı türü barındırır. Büyük, küçük, Şili, And, James ve Karayip flamingoları olarak adlandırılan bu türler; Afrika, Güneybatı Asya, Orta Amerika, İspanya’nın güneyi ve Avrupa’nın belirli bölgelerinde yaşamaktadır. Türkiye’de ise bu altı türden yalnızca büyük flamingo Tuz Gölü ve çevresinde görülür. Halk arasında “allı turna” olarak bilinirler.
Doğal ortamlarında pembe, kırmızı, turuncu ve beyazın pek çok tonunu taşıyan flamingolar, aslında doğuştan bu renklere sahip değildir. Tüylerinin rengi, yedikleri besinlerde bulunan karotenoid adlı pigmentten gelir. Bu madde, aynı zamanda havuca turuncu ve domatese kırmızı rengini veren bileşendir. Flamingoların beslendiği yosunlar, tuzlu su karidesleri ve mikroskobik algler bu pigmenti içerir. Ancak doğal ortamdan uzak yaşayan flamingolar, yeterince karotenoid alamazsa tüyleri soluklaşır ve beyaza yakın bir renk alır.
Flamingoların dizleri değil ayak bilekleri bükülür
Flamingoların beslenme şekli, devasa okyanus canlıları olan balinalarla benzerdir. Bunu duyanlar “Birkaç kilo ağırlığındaki bir kuş ile onlarca tonluk bir balina nasıl aynı beslenme sistemine sahip olabilir?” diye şaşırabilir. Açıklamak gerekirse flamingolar da balinalar gibi filtre besleyicidir. Gagalarını suya daldırarak suyla birlikte küçük algleri, kabukluları ve diğer mikroorganizmaları toplarlar. Sonrasında gagalarını sallayarak suyu dışarı atar ve geride kalan besinleri gagalarında bulunan özel tarak benzeri plakalar sayesinde süzerek tüketirler. Balinalar da büyük alg sürülerini aynı yöntemle filtreleyerek beslenir.
Birçok insan flamingoların geriye doğru bükülen dizleri olduğunu sanır. Ancak bu yaygın bir yanılgıdır. Aslında dışarıdan diz gibi görülen eklem, flamingonun ayak bileğidir. Gerçek dizleri, vücutlarına daha yakın bir konumda ve tüylerinin arasında gizlidir. İnsanlar parmak uçlarında yürümeye çalıştıklarında flamingoların bacak yapısını daha iyi anlayabilirler.
Diğer kuşlar gibi sürekli uçamazlar
Flamingolar genellikle yerde görüldüğünden uçamadıkları düşünülür, ancak bu doğru değildir. Aksine, flamingolar oldukça yetenekli uçuculardır. Öyle ki göç döneminde uzun mesafeleri aşarak sıcak bölgelere giderler. Ancak diğer kuşlar gibi sürekli uçmazlar; göç dönemleri dışında genellikle karada vakit geçirirler.
Peki, flamingolar neden tek ayak üzerinde uyur? Bu durum bir şehir efsanesi gibi görünse de bilimsel bir açıklaması vardır. Araştırmalar, flamingoların iki ayak üzerinde durduklarında çok daha fazla kas gücü harcadıklarını ortaya koymuştur. Tek ayak üzerinde durduklarında ise kaslarını minimum düzeyde kullanarak enerji tasarrufu sağlarlar. Bu nedenle flamingoların tek ayak üzerinde uyuması aslında oldukça mantıklıdır.
Memelilere benzer şekilde süt üretirler
Yavru flamingoların beslenmesi de oldukça ilginçtir. Çoğu kuş türü yavrularını gagalarında püre haline getirdikleri besinlerle beslerken, flamingolar memelilere benzer şekilde süt üretirler. Kursaklarında özel bir bölümde üretilen bu süt, protein ve yağ açısından oldukça zengindir.
Üstelik bu sütü sadece dişi flamingolar değil, erkek flamingolar da üretebilir. Bu sayede yavrular her iki ebeveyn tarafından beslenebilir, bu da onların güçlü bir gelişim sürecinden geçmesini sağlar.
İzmir'de pek çok bölgede bulunuyorlar
Flamingoların göç haritası İzmir'i de kapsıyor. Bu renkli canlılar göç haritası üzerinde İzmir'in Aliağa ilçesinde bir göl üzerinde duraksıyor. Ancak tek durakları Aliağa değil.
İzmir'deki Gediz Deltası üzerinde de duraksayan bu canlıların korunması ve doğal yaşamlarını huzurla sürdürebilmesi için özel koruma alanları oluşturuldu. Bu alanlar içerisinde duran ve dinlenen flamingolar İzmir ile bütünleşmiş durumda.
