Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna tanıklık eden tarihi belgeler, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı'nda özenle saklanıyor. Cumhuriyet'in ilanı sürecinde alınan kararlar, Cumhuriyet’in ilan edildiği gün, yani 29 Ekim 1923 akşamında TBMM’de yapılan tarihi toplantıyla kayıt altına alındı. "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" ilkesine dayanan bu belgeler, Cumhuriyet'in hukuki temelini oluşturuyor.
Cumhuriyet kararı: Milletin egemenliği
Türkiye'yi Cumhuriyetle taçlandıran kararın orijinal belgesinde şu ifadeler yer alıyor: "Hakimiyet, bila kaydu şart milletindir. Türkiye Devleti’nin şekli hükümeti, Cumhuriyet'tir." Halkın kendi kendini yönetmesini esas alan bu karar, o dönemin Türkiye’sine yeni bir yönetim anlayışı kazandırdı. Oylama sırasında mecliste “Yaşasın Cumhuriyet!” sesleri yankılandı.
İlk cumhurbaşkanı seçildi
Meclis’teki Cumhuriyet ilanının hemen ardından Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı olarak seçildi. Atatürk, Cumhuriyet’in kazanımlarıyla Türkiye'nin hak ettiği yere geleceğine olan inancını dile getirerek, "Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır" dedi. İlk Cumhurbaşkanı’nın seçimi tüm dünyaya 101 pare top atışıyla duyuruldu.
Devlet arşivlerinde Cumhuriyet’in doğuşu
Cumhuriyet'in kuruluş anlarını belgeleyen bu önemli kayıtlar, Devlet Arşivleri'nde özenle korunuyor. Cumhuriyet’in ilanı ve ilk Cumhurbaşkanı seçimine dair belgeler, milletin bağımsızlık mücadelesine ve Türkiye'nin modernleşme yolunda attığı adımlara ışık tutuyor.
