Kısa videoların algoritmalarla sürekli kullanıcıya sunulması, bilim insanlarının zihinsel etkileri daha yakından incelemesine neden oldu. İnternet jargonunda "brain rot" olarak bilinen, zihinsel ve entelektüel kapasitede zayıflamayı ifade eden kavram, akademik alanda da tartışılır hâle geldi. Oxford Sözlüğü’nün bu terimi 2024’ün kelimesi seçmesi, endişelerin boyutunu gözler önüne seriyor.
Dikkat süresi ve dürtü kontrolünde belirgin gerileme
Eylül ayında yayımlanan ve 100 bin katılımcıyı kapsayan 71 çalışmanın analizinde, kısa videoları yoğun tüketen bireylerde bilişsel işlevlerde gerileme olabileceği tespit edildi.
• Dikkat süresinde azalma
• Dürtü kontrolünde bozulma
gibi etkilerin daha sık görüldüğü belirtildi.
Amerikan Psikoloji Derneği’nin Psychological Bulletin dergisinde yayımlanan araştırma ayrıca, aşırı kısa video tüketiminin depresyon, kaygı, stres ve yalnızlık belirtileriyle ilişkili olabileceğini ortaya koydu.
Ekim ayında yayımlanan başka bir çalışma ise yoğun kısa video kullanımının daha kısa dikkat süresi ve düşük akademik başarıyla bağlantılı olabileceğini gösterdi.
Uzmanlar: Endişeler abartı değil
Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezi’nden nöropsikolog James Jackson, geçmişte benzer tartışmaların video oyunları gibi popüler kültür akımları için de yapıldığını hatırlatarak temkinli olunması gerektiğini belirtti. Ancak Jackson, tehlikeyi hafife almanın yanlış olacağını vurguladı:
“Bu endişeleri dile getirenleri çağın gerisinde kalmakla suçlamak yüzeysel. Kısa videoların yoğun tüketiminin beyin üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğine dair bulgular artıyor.”
ADHD vakalarıyla bağlantı şüphesi
CDC verilerine göre ABD’de 2022 itibarıyla her 9 çocuktan biri ADHD tanısı aldı.
Uzmanlar, kısa videoların bazı etkilerinin ADHD belirtileriyle örtüştüğüne dikkat çekiyor.
Endokrinoloji uzmanı Dr. Nidhi Gupta, riskin sadece gençlerle sınırlı olmadığını vurguluyor:
“Teknolojiye daha az hâkim ve daha fazla boş zamanı olan yaşlılar da kısa video bağımlılığına karşı savunmasız.”
Etkiler uzun vadede daha net ortaya çıkacak
Bilim insanları mevcut araştırmaların çoğunun kısa vadeli gözlemlere dayandığını, bu nedenle net bir neden-sonuç ilişkisi kurmak için erken olduğunu belirtiyor. Kısa video tüketiminin uzun vadeli etkileri ve bilişsel değişimlerin geri dönüşümü konusunda hâlâ önemli soru işaretleri var.
Araştırmacılar, önümüzdeki 5–10 yıl içinde çok daha kapsamlı sonuçların ortaya çıkacağını öngörüyor. Dr. Gupta ise alkol, sigara ve madde kullanımı üzerine yapılan araştırmaların yıllarca sürdüğünü hatırlatarak, kısa videoların da benzer bir bilimsel inceleme dönemine girdiğini söylüyor.
