İzmir'in Konak ilçesinde, Basmane’nin Etiler Mahallesi'nde yürürken, bir anda karşınıza tek katlı, sade ama gizemli bir yapı çıkabilir. İlk bakışta küçük bir ev sanabilirsiniz ama aslında bu yapı, 1281 Sokak’ta sessizce varlığını sürdüren tarihi bir çeşme!
Sokağın sessiz tanığı
1281 Sokak'ta yer alan bu çeşme, mimarisiyle hemen dikkat çekiyor. Kareye yakın dikdörtgen planlı, tek katlı ve çatısı kiremit kaplı... Dışarıdan bakıldığında küçük bir konutu andırıyor. Ancak ön cephesine yaklaştığınızda, duvara gömülü sivri kemerli bir ayna taşı görünüyor. İşte bu detay, onun bir çeşme olduğunu ele veriyor.
Yapımında taş ve tuğlanın birlikte kullanıldığı almaşık teknik, çeşmeye rustik ama estetik bir görünüm kazandırıyor. Her ne kadar lüle deliği ve yalak kısmı, zamanla yükselen yol seviyesi altında kalsa da, geçmişte buradan akan suyun sesini hayal etmek çok zor değil.
Çeşmenin özellikleri nedir?
Herhangi bir süsleme öğesi taşımayan bu çeşme, sadeliğiyle dikkat çekiyor. Yine de, taş ve tuğla dizilimindeki denge ve ustalık, onu mimari olarak özgün kılıyor. Çıkmaz sokağa bakan cephesindeki kapatılmış kapı ve üst kısmındaki pencere izleri, bu yapının zaman içinde farklı amaçlarla kullanıldığını düşündürüyor.
Onarılmayı bekliyor
Bugün çeşme genel olarak ayakta ve çatısıyla birlikte orijinal dokusunu koruyor. Ancak zamanın yıpratıcı etkileri net bir şekilde görülüyor: sıva dökülmeleri, taş kayıpları, çökmeler... Lüle ve yalak kısmının ortaya çıkarılması için arkeolojik bir kazı yapılması şart. Aslına uygun bir restorasyonla, bu çeşme hem kullanıma açılabilir hem de mahallenin kültürel belleğine yeniden kazandırılabilir.
Ne zaman yapıldı?
Herhangi bir kitabesi bulunmasa da, bölgede yer alan konutlar ve yapı stili göz önünde bulundurulduğunda, bu çeşmenin 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başları arasında bir tarihte inşa edildiği tahmin ediliyor.
Nasıl gidilir?
- Adres: Etiler Mahallesi, 1281 Sokak, Konak – İzmir
- Yürüyerek: Basmane Garı'ndan sadece 5-10 dakikalık kısa bir yürüyüşle ulaşabilirsiniz. 9 Eylül Meydanı’ndan Etiler yönüne doğru yürüyün.
- Toplu taşıma ile: İZBAN veya Metro ile Basmane İstasyonu'nda inin.
1281 Sokak, istasyondan çıktıktan sonra birkaç sokak ötede yer alıyor.
