Türkiye’de fazla mesai uygulamaları, 4857 sayılı İş Kanunu ile açık şekilde düzenlenmiştir. Kanuna göre haftalık normal çalışma süresi en fazla 45 saat olup, bu sürenin üzerindeki çalışmalar “fazla mesai” olarak kabul edilir. Ayrıca günlük çalışma süresi 11 saati geçemez.
Fazla Mesai Koşulları
İş Kanunu’nun 41. maddesine göre fazla mesai yapılabilmesi için işçinin onayının alınması zorunludur. Yıllık fazla mesai miktarı en fazla 270 saat olabilir. Haftalık çalışma süresi iş sözleşmesi ile 45 saatin altında belirlenmişse, bu sınırın üzerindeki ancak 45 saate kadar olan çalışmalar “fazla sürelerle çalışma” sayılır.
Fazla Mesai Ücretleri
Fazla mesai yapılan her saat için işçiye, normal saatlik ücretinin %50 zamlı tutarda ücret ödenir. Eğer çalışma “fazla sürelerle çalışma” kapsamındaysa, bu durumda ücret %25 zamlı uygulanır. İşçi isterse ücret almak yerine, yaptığı fazla mesainin karşılığında serbest zaman kullanabilir. Bu durumda her 1 saatlik fazla mesai için 1 saat 30 dakika izin hakkı verilir.
Zorunlu Fazla Mesai
İş Kanunu’nun 42. maddesine göre arıza, acil işlerin tamamlanması veya üretimde aksama gibi zorunlu nedenlerle işveren, çalışanlardan fazla mesai talep edebilir. Ancak bu durumda da fazla mesai ücretleri ve tüm yasal haklar geçerlidir.
Sınırlandırmalar ve Yasaklar
Kanuna göre günlük çalışma süresinin 11 saati aşması yasaktır. Ayrıca bazı sağlık koşulları, gece çalışması gibi durumlarda fazla mesai yapılmasına izin verilmez.
Sonuç olarak fazla mesai, hem işçinin onayına hem de kanunda belirlenen süre ve ücret kurallarına bağlı özel bir çalışma türüdür. İşverenin bu koşullara uyma yükümlülüğü bulunmakta; çalışanların ise haklarını bilmesi büyük önem taşımaktadır.